525
brollen — Brood
52G
brollen (broln) sw. v. „brünstig sein“.
dat Su>ien brollt Barmst, s. Bronn.
Brommelbeer s. Brummelbgr.
Bromux Kinderschreck. Holm (Pbg.),
veraltet; s. Bitmann.
Bronk (broiog) „das über die Deichsel
gelegte Querholz, an dem die Pferde an
gesträngt werden“ Ang. Mschl.; s. Emer.
Bronn (bron) Brunn, Bruns m. „Brunst
kdtm.; Ägidi geit de Hirsch op'n B. s. Ägidi
S. 189. Die Ausdrücke für „brünstig sein“
u nd „brünstig“ sind sehr zahlreich; z. B.
vom Pferd: hingsten, brammen, pagen, stör-
t p n, rossig, hingstig, hing seit, stöhlsch; von
der Kuh: bullen, bullsch, bullig, ossig; vom
Schwein: brusen, brgmen, brüllen, brüllen,
brollen, brglen, brummen, brunsen, bruuschen,
brussen, bereu, bleuen, gwern, snurren,
brgmsch, brüllsch, huulsch; vom Hund: lopen,
jagen, reueln, löpsch; von der Katze: bol-
stern, bullschen, Icatern, frien, bolslerig; von
Suhaf, Ziege u. Kaninchen: bocken, bücken,
böcksch; vom Hahn: deppem.
Brood (bröd) n. „Brot“; pl. Brö (brö),
Brö-i Prb. Arten: Swart-, Roggen-, Grofj-,
Grau-, Meng-, Eien-, Witt-, Sichten-, Vtsicht-,
b T inten-, Kröm-, Krumm-, Suur-, Schön-,
Eransch-, Bunt-, Sucker-, Loos-, Half-,
baffe-, Krüder-, Timpen-, Kommiß-,
btudentenbrood (s. d. einz. Wörter). Nicht
uusgebackenes Brot ist kleierig, kleisig
'Ang.), kleiig (Wm.), kliesterig, hliepig
(Kk.), klintschig, klitschig (Wm.), glitt-
scherig (Flensb.), sliepig; so taag, man
ann t trecken vun hier bet nan Klockentorn
1, 154); gerissenes (s. u.) ist rgterig;
^°n gärigem Mehl gebackenes münig (Meg-
gerkoog), muchelig; von schimmligem B. sagt
^ lan: de rieke Mann is int B. Hollingst.
tap., V on löcherigem: de Bäcker heit sien
1 ael rinbackt oder dor sitt de Bäcker un
R ru V g] auc h afbaclcen u. afköstig.
Scherz: i s di dal B. io grofj? Kg. Worüm
baust dat denn? PL. Hus. frisch B. is'n
aef in't Huus „schneidet sich schnell auf“
darum scherzend: frisch B. is rief (ver
schwenderisch), Fru, bring man fgrts fief
• dat geit af as warm B. „geht reißend
a • Warnung an Kinder: smiet Iceen B.
l ,, R 'b s ünst mußt naher hungern Storm.
r ot ist das Hauptnahrungsmittel: B. satt,
obrood wat oder Fleesch wat, B. satt, all
lSUo^k * s 9°°d, hett ’n dorbi man B. Holst.
40. Einfache Lebensweise ist bekömmlich:
J'ög B. (Solt un B., Melk un B., schimmelt
■) maakt de Backen rood. schimmelt (mo-
} c h Ang.) B. un suur Beer gifft’n starken
Manschen Kraft PL. Piep Tabak verdrifft
e Grillen, Knuusl B. kann’n Hunger stillen
J 8- Speck un B. sleit’n Hunger dood.
he hett nich dat dröge B. „lebt sehr dürftig“.
een Dag Brood mit Water, den annern
Water mit B. Holst. 1840. op Water un B.
sitten „im Gefängnis“, dor kannst ni dat
dröge Brood bi ver denen „die Arbeit
bringt nichts ein“, he günnt mi ni dat
dröge B. „nicht das Geringste“, dat hett nix
up sik, sä de Jung, dor harr em sien Mud-
der ’n Stück drög B. ggben Wm. de Hund
nimmt keen Stück drög B. vun em so ein
schlechter Kerl ist er oder so habe ich ihn
behandelt. Im Trinklied: Rüier to Pgr, Sol
daten to Foot, hebbt toi keen Botter, denn
gt wi drög B. Dtm. Der Leckere sagt: de
Wuss kann ik ahn B. gten oder Ledderkees
mit Botter is ahn B. to gten Rdsbg. wer is
so hartfrgtsch as ik, sä oll König, do eet he
Eierkoken ahn B. Lbg. he sorgt dorför, dal
keen Schimmel int B. kümmt vom starken
Esser. — fremde Lüd B. fett good Holst.
1800. anner Lüd B. smeedet de Kinner as
Koken, ungiinnt B. ward ok gten (fötl am
besten Oh.), egenbackt B. smeckl am besten,
bgdelt B. smeckt bitter, stahlen B. smeckt
söt. baden B. nimmt de lewe Gott nich an
Hü. lütt B. maakt fett, awers bloots den
Bäcker Oh. Mahnung zur Sparsamkeit:
Kosten (Ilrömen) sünd ok B. Holst. 1840.
Hü. Stap. lütt Kröm is ok B. Fehm. Man
darf sie aber nicht übertreiben: lang hungern
(fasten Holst. 1840) is keen B. sparen Dtm.
Kk. he schürt dat B. an’t Schapp, wo’t
Speck in is Sgbg. Von falscher Sparsamkeit:
he itt Botterkringeln, dat he dat B. spart
Oh. Schw. Vom Geizigen: he bitt sik lewer
’n Stück vun’n Finger af as dat he’n Stück
B. weggifft, s. aflneten. Vom Verschwender:
he kann dat B. nich in’t Schapp holen
Plensb. Von Scheinreichtum: groot Schapp,
B. knapp Holst. 1840. Der Gleichgültige
sagt: spinnen, wat spinnen! Gott schafft
Linnen; Kinner op’n Schoot dat gifft B. Wm.
(awers man’n lürlütt Stück Eckf.); vgl. gifft
Gott Jungs, gifft he ok Büxen. Ohne Arbeit
kein Brot: schient de Dag ok in’t Finster,
schient dat B. doch nich in de Dgr Holst.
1840. dat willi Kind hett B., dat fule litt
Food Schw. Eid. he lett sik Tied un itt B.
to „ist langsam und träge, aber auf sein
leibliches Wohl bedacht“ Hü. Schw.; auch
im Sinne von „eile mit Weile“: laat di Tied
un itt B. to, denn warrst old Wm. Storm.;
vgl. Sch. 1, 155. Mack is ok B. „Gemäch
lichkeit gehört auch zum Leben“ Oh. 1840.
de keen B. int Schapp hett, mutt de Tähn
in de Wand slaan „man muß sich nach der
Decke strecken“ Holst. 1840. — Vom nahen
Tode: he hett sien letzt B. gten Schw. för
em hebbt se dal letzt B. backt FL. ik heff
mien B. bald oder bet up den letzten Knuust