Full text: (Erster Band)

193 
haben, bawen 
194 
noch he ff ik den Kopf b. „lasse mich von 
der Krankheit nicht unterkriegen", he hett 
den Ars noch b. „lebt noch“, vgl. tokniepen. 
de Lamp geit b. ut „flammt" Ang. se 
reggrt b. „führt das Regiment im Haus“ 
Wm. wenn man de Treppen schüern will, 
mutt man b. anfangen FL. Mannshand 
baben! (zuw. mit dem Zusatz: sä de Snieder, 
dor harr em sien Fru ünner'n Lisch smgten). 
Fett swömmt (drifft) b. (Zus. un wenn't 
ok man vun ölen Iiund, vun ole Katt is) 
„wer Geld und Macht besitzt, behält immer 
Recht“, „Reiche u. Vornehme haben immer 
den Vorzug“. Oft im Ggs. zu ünner oder 
nerrn, nam. im Sprichwort: b. glatt un glei, 
ünnen torgten un twei oder b. beglgten, 
ünnen besohlten oder b. schier un glatt, 
ünnen ruuch un swatt Kk. b. fix, ünnen 
nix. b. bunt, ünnen Strunt. b. blank un 
ünnen krank, b. Sied un ünnen Palten; 
alle zunächst von der Kleidung, dann aber 
auch vom Ggs. zwischen äußerem Glanz 
und innerer Hohlheit, gah b. um, so warrst 
du nerden um nich natl Wsc.hl. Kinderspiel: 
man hält in der geballten Faust eine Nuß 
(Bohne, Marmel) und fragt: Pinker, panker 
Schmidt is kranker; wo schall he wahn’, 
ünnen orer baben? Lbg. Ähnlich: rödder, 
rödder ross, wo wahnt de Voß, ünnen oder 
b.t Sgbg. rull rull rad in jeder Hand is 
wat, ünner oder b. ? wer kann raden ? Fehm. 
Oder einfach: wo wahnt de Schooster, ünnen 
«rer b. ? Barmst. Beim Kipseispiel ist die 
Schlagpartie baben, die Fangpartie nerrn; 
s - kipsein. — In Beziehung zu voraufgehen 
dem dor: Petrus (oder se) kegelt dor b. 
°der de Ool dor b. kggelt „es donnert“, he 
dor b. „der liebe Gott“ Lütjenb. — In 
Vbdg. mit Präpositionen: vun baben (oft 
mit Zus. dal, seltener to) dat geit dor jüm- 
mer vun b. (dal) „es geht dort hoch her“. 
dat sünd Gaben de kaamt vun b. (Zus. de 
mggen wat Sch. 1, 74). dat kümmt vun b., 
■sä de Pasler, dor weih em'n Dackpann op'n 
Kopp FL. alles Gute kummt vun b., sä de 
düng, awer wat vun Moder kummt, is doch 
beter; do harr de Krei em op’t Bodderbrood 
schftcn Dtm. is gans egal, Speck oder Aal, 
kommt all vun b. hendal Börmerk. Spott 
feim : lütt Johann vun b. dal stött de Dem 
den Graben dal. he is vun b. kamen „Aus 
länder“ Nordang. du kaust je vun b. dal 
as de Schaap wird neckend zu essenden 
Kindern gesagt. Wm. he is so vun b. dal 
>,hochmütig“, süht en so vun b. dal an 
»geringschätzig", de Rggen kümmt vun b. 
io Wm. — na baben (oft mit Zus. to; 
m Dtm. früher mit eingefügtem unbestimm 
ten Artikel na'n b. wie na'n buten, na'n 
nerrn u. ä.; vgl. Groth 2, 7. 141) „nach 
Schleswig-Holsteinisches Wörterbuch. 
oben“, ji hebbt hier al werr dat iinnerste 
na b. stellt „alles auf den Kopf gestellt“. 
dat ünnerst na b. kehren „graben“ Storm. 
trachl all na b. to, sä de Buur, do kroop 
em de I/uus an Hoot. allens wasst na b., 
bloot de Kohstgrt nich Prb. na b. fahren 
„zu Schiff nach Hamburg fahren“ Eid. (vgl. 
he is b. „in Hamburg“ Wm.). — Auch ohne 
Praep. kann baben die Richtung nach einem 
Punkte hin bezeichnen, „nach oben“, „bis 
oben“, he kümmt ümmer werr b. (aus dem 
Wasser, aber auch übertr. „erholt sich wie 
der“, „gelangt wieder zu Wohlstand oder 
Ansehen“), de Fahl is babento dünner as 
nerrn. Rätsel: ik smiet wat Rodes in'n Sood, 
kümmt swart werr b. (glühende Kohle) 
Fehm. Besonders vor vüll „voll“, mit dem 
b. fast zu einem Wort zusammen wächst: 
de Korf is b. vull Appeln „bis oben hin“. 
de Emmer is baben vull „bis an den Rand 
voll“, he is b. v. Sprit „betrunken“ Ang. 
is’n Lgben in’e Welt as in'n ölen Hoot, de 
b. v. Lüs is Oh. — Mit folgendem Adverb 
oder präpositionalem Ausdruck: dat gif ft dat 
b. in „obendrein“, he is dor b. up „im 
Wohlstand“, dat is man b. up „nur Schein“. 
dat Geld für Dans un Tobak liggt b. op (b. 
im, de Büdel Schw.) „wird am leichtesten 
ausgegeben“ Drelsdf. he sitt b. up’t Pgrd 
„ist obenauf“, nu sünd wi wedder b. up't 
Pgrd „haben gewonnenes Spiel“, he (se) 
sitt b. an Disch vom Hausherrn, der Haus 
frau oder dem Besuch, dem dieser Ehrenplatz 
angewiesen wird. b. in' Hemp „ohne Rock 
und Weste“ Hü. b. in (de Ang.) Koop 
„obendrein“ Hohn Ang. b. to Lann „oben 
im Reich“ Holst. (1800); vgl. Babenlanner 
„Ausländer“. — 2. Praepos. m. Dat. u. Akk. 
„über“, a) örtlich: dat Sark steit noch b. 
de Eer „der Tote ist noch nicht beerdigt“. 
de Lieh mutt dree Daag b. de Grund stahn 
Eid. bgter en Süden ünner de Disch as b. 
de Disch Stap. he Igvt darup los, as wenn 
keen Hgwen b. uns wgr Oh. Kohlrabi b. 
de Eer „Oberkohlrabi“. Der „Mann im 
Mond“ wird für einen Schiffer gehalten, der 
nicht um Kap Horn herumkommen konnte 
und fluchte: wenn ik nich b. Kap Horn 
haam, ivill ik lo'n ewigen Dag im’e Maand 
sitten Dtm. (vgl. Mhff. 2 S. 549). he höllt 
de Finger b.'t Gesicht „über die Augen“ 
Dtm. he nimmt sien Vadder dat b. Kopp 
„tut es, ohne den Vater zu fragen oder trotz 
seines Widerspruches“ Eid. Wm. will't 
smecken? b. de Kgs nich, awer ünner de 
Kgs (Zus. dor is so'n lütt Lock, dor geit't 
höllisch rin) Wh. he mag den Iigm nich b. 
de Kgs „trinkt gern einen“ Sgbg. dat seggt 
he b. de Kgs „nur so obenhin“ Wm. he 
mutt b.'e Hann sitten „an der rechten Seite“ 
7
	        
Waiting...

Note to user

Dear user,

In response to current developments in the web technology used by the Goobi viewer, the software no longer supports your browser.

Please use one of the following browsers to display this page correctly.

Thank you.