9
reliqua fundamento carent, tarnen qui in his subsistere neque a litterarum sonis ver-
borumque fonnis ad significationis et usus varietatem transire vellet, is dimidiam operis
partem praetermitteret. Ad posteriorum autem temporum copiam non est accessio,
nisi per ea, quae historico et philologo cum grammatico communia sunt, litterarum
historia, morum institutorumque, vitae publicae et privatae ratio.
Vidimus ea de quibus dicimus studia in confiniis quodammodo posita esse duo-
rum, quae maxime sibi opponi viderentur, generum, historici atque physici. Eadem
vero ne a philosopbia quidem, communi illa omnis scientiae matre, aliena sunt. Nam
qui animus hominis qualis sit sibi quaerendum proposuit num negligere potest, qualem
ipsi homines animum cogitaverint, vel quomodo ad animi notionem omnino pervene-
rint? Id vero ex linguarum, omni philosophia antiquiorum, studio discimus. Ex
verborum enim origine et primitiva significatione intellegitur, quid homines de sua
ipsorum natura non tarn cogitaverint, quam sui sibi non prorsus conscii senserint,
quomodo ab iis quae sub sensus cadunt designandis paulatim ad notiones a sensu
remotas transierint eaque verba repererint, quorum multa posteriori aevo, propria vi
aboleta, notae tantum rerum et quasi compendia significandi facta sunt. Inest igitur
omnino in verbis popularis quaedam, ut ita dicam, sapientia, quae ad notiones verbis
designatas recte intellegendas magni momenti est. Logica autem a grammatica num-
quam prorsus separari potuit; huic disciplinae syntaxis origines respiciendae sunt.
Tantum enim abest ut, hominum generi ab initio fuerint illae sententias connectendi
regulae, quas posteriora tempora sequuntur, ut has ex simplicissimis dicendi formis
ortas hominumque generi paulatim cogitandi simul et dicendi leges inventas esse pro-
bari possit. Quis autem negaverit ad illas leges cognoscendas multum interesse, quo
modo ortae et quibus ex initiis deductae sint?
Haec vero in qua -versamur quaestio non tantum ad ea litterarum studia per-
tinet, quorum cura academiis tradita est, sed etiam aliquo modo ad rem illam gravis-
simam, cujus jam antea mentionem injeci. Nam qui negant in gymnasiis nostris anti-
quarum litterarum principatum servandum esse, cum aliis argumentis vanis atque
infirmis utuntur, tum hoc, quod pueros a nostri temporis studiis in antiquitatem ab his
remotissimam ablegari dicant. In quo quidem quantopere fallantur, ea de qua dicimus
disciplina nobis potest exemplo esse. Quamquam enim novissimis temporibus inventa
atque exculta est, tarnen facillime cum lingua latina atque graeca in scholis docenda
conjungitur. Non dico Boppii vel Grimmii libros puerorum in subselliis volutandos
esse; id enim si fieret, vel si nimii omnino essent praeceptores in hoc studio, vereor,
ne accuratae veterum linguarum scientiae in locum levis recentioris grammaticae pri-
mis labiis degustatae notitia succederet a severa doctrina prorsus aliena •— sed pote-
runt ii quibus grammaticae docendae munus injunctum est, hanc artem ita tradere,
ut pueri etiam in sonorum litterarumque mutatione, in nominum et verborum decli-
natione, in tota denique sermonis conformatione leges quasdam et analogias valere
